Rzecz dotyczy stosowania takich pojęć, jak „kapitał ludzki” czy „kapitał społeczny”. Skoro poruszamy tutaj w kontekście modeli organizacji, to naturalną ścieżką wszelkich dywagacji wydaje się „kapitał intelektualny”, „kapitał społeczny” czy „kapitał ludzki”. Tym bardziej, że w ich zasięgu pojawia się natychmiast refleksyjność M. Boniego, J. Hausnera czy J. Czapińskiego. W stosunku do tego nurtu wybieramy ścieżkę rozważań równoległą, w naszym zamyśle uzupełniającą tę uznaną intelektualnie i ważką merytorycznie dziedzinę rozważań powiązanych z praktyką życia społecznego licznymi kanałami wdrożeń.
Świadoma rezygnacja ze stosowania wspomnianych pojęć może stanowić utrudnienie dla Czytelnika zmierzającego wskazanym wcześniej tropem. Pozostajemy tutaj jednak konsekwentnie na stanowisku, iż pojęcie „kapitał” jest kategorią ekonomiczną – ze wszystkimi, intelektualnymi konsekwencjami tego stanu rzeczy – dla przedmiotu rozważań. W przyjętej przez nas perspektywie intelektualnej nad organizacją, jako usankcjonowanym formalnie zespołem ludzkim, realizującym wspólne cele – interesuje nas sposób myślenia tych zespołów, rozpoznawany epistemologicznie, prakseologicznie czy kulturoznawczo. Efektywność ekonomiczna organizacji uwarunkowana jest mentalnie, ale to nie oznacza, że na mentalność, na sposób myślenia mamy patrzeć tak i tylko tak, jak przyzwyczaili nas do tego ekonomiści. Wyjście poza kategorię „kapitału” – wprowadza nas ponadto w meta ekonomiczną refleksyjność czego przykładem może być finansizm[1] jako rezultat tego typu analiz, które interesują nas tutaj najbardziej. Tak więc wybór terminu „infrastruktura intelektualno- mentalnej” określanej też jako infrastruktura kulturowo – mentalna[2], jest wyborem metodologicznie uzasadnianym i – co już zostało potwierdzone licznymi rezultatami – heurystycznie płodnym.
Proponowane przez nas spojrzenie na organizację inspirowane jest priorytetami, których sens wyznaczają słowa klucze ukierunkowujące nasze podejście do organizacji – to m.in. „wiedza”, „innowacja”, „zrównoważony rozwój” – by wymienić najważniejsze. Asocjacyjnie najbliższy im jest model organizacji inteligentnej[3]. I to pierwsza inspiracja, od które zaczniemy nasze dywagacje.
——————————————————-
[1] T. Wojewódzki, Finansizm – najpopularniejszy paradygmat myślenia. [dostęp:11 marca 2014] Dostępny w World Wide Web http://infobrokerstwo.pl/finansizm-najpopularnijeszy-paradygmat-myslenia/]
[2] Pojęcia „infrastruktura kulturowo – mentalna” używa J. Szomburg – por. tegoż autora, Uwolnić energie Polaków [dostęp 11 marca 2014] Dostępny w World Wide Web http://bpnt.bialystok.pl/storage/m/files/uwolnic-energie-polakow.pdf
[3] Pojęcie „organizacja inteligentna” obarczone jest wieloznacznością, wyrażającą się w przypisywaniu mu różnych znaczeń – w czym nie odróżnia się od wielu innych – ze słownictwa charakterystyk współczesnej organizacji , ale ponadto uwikłane jest w konotacje wartościujące. W szczególności oznacza to utożsamianie organizacji inteligentnej z cechą inteligencji osób w niej zatrudnionych. W naszym rozumieniu tego terminu – nie ma on konotacji wartościujących ani bezpośrednich odniesień do cech osób w niej zatrudnionych, a jedynie do reakcji organizacji na zmiany w środowisku jej działania.
Przemyślenia wskazanych wcześniej Autorów traktujemy jako intelektualnie nam bliskie zarówno w diagnozowaniu współczesności, jak i proponowanych modelach np. kształtowania kompetencji, umiejętności i wyobraźni. łatwo sie o tym przekonać słuchając wykładu Prof. Jerzego Hausnera: KULTURA DLA ROZWOJU – STRATEGIA ROZWOJU KAPITAŁU SPOŁECZNEGO
)
Oto wybrane tezy z wystąpienia. Prezentujemy je w nadziei na pomoc w porządkowaniu notatek z tego wykładu.
” Funkcjonowanie i rozwiązywanie problemów gospodarki rynkowej wiąże się ze współzależnością i powiązaniem szeregu czynników i mechanizmów, które nie mają wyłącznie ekonomicznej czy materialnej natury, ale przynależą do kultury, polityki, społeczeństwa.
Aby przeciwdziałać negatywnym efektom działania rynku, państwo ma oferować określone dobra publiczne (np. powszechna edukacja, ustanawianie standardów), a z drugiej strony formować taką instytucjonalną obudowę rynku, która sprzyjać będzie wytwarzaniu bodźców blokujących czy hamujących ich generowanie.
W centrum problematyki rozwoju społeczno-gospodarczego znajdują się instytucje, a czynnikiem decydującym jest ich efektywność adaptacyjna. Dlatego polityka rozwojowa powinna koncentrować się na generowaniu, mobilizowaniu i pomnażaniu tych zasobów, które tę efektywność determinują i podnoszą – zwłaszcza kapitału ludzkiego i kapitału społecznego.
Polityka rozwoju społeczno- gospodarczego musi bazować na nowoczesnej teorii dóbr. Niestety w tym zakresie w teorii ekonomii panuje nieład. Najczęściej ekonomiści i politycy gospodarczy odwołują się do ogromnie upraszczającego schematu wyróżniającego jedynie „dobra publiczne” i „dobra rynkowe”
Konstrukcja systemu dostarczania dóbr w danej dziedzinie powinna być taka, aby stworzyć jednostkom i grupom społecznym możliwie szeroki zakres ich wyboru i sposobów korzystania z nich. Między innymi dając im możliwość wyboru między różnymi ofertami tych dóbr (opcja exit), ale także faktyczny wpływ na to przez kogo i w jaki sposób są oferowane (opcja voice). Instytucje społeczne powinny przy tym kreować i taką możliwość, że obywatele są nie tylko konsumentami określonych dóbr, ale generalnie mogą być także ich wytwórcami. [Pestoff 1992]
Współczesna gospodarka to gospodarka usług a nie produkcji. Istotne jest i to, że w coraz większym stopniu są to usługi intelektualne a nie materialne. W konsekwencji coraz więcej ważnych dla rozwoju społeczno-gospodarczego dóbr będzie miało mieszany charakter; nie będą czystymi dobrami prywatnymi, ani czystymi dobrami publicznymi. Będą tworzone prywatnie z myślą o ich spieniężeniu, ale z ich konsumpcji z różnych powodów nie da się i nie powinno się wyłączać tych, którzy nie są w stanie za nie zapłacić rynkową cenę.
Kwestia ta wiąże się szczególnie z problemem intelektualnych praw własności. Własności intelektualnej nie można chronić tak jak własności materialnej. Zapewniając jej ekskluzywność doprowadzono by do prywatyzacji kultury i wiedzy, co zahamowałoby rozwój, blokując ludzką kreatywność i innowacyjność.
Aksjomaty nowoczesnej polityki rozwoju:
- rozwój a nie równowaga,
- rynek jako instytucja społeczna a nie niewidzialna ręka rynku,
- efektywność adaptacyjna a nie tylko alokacyjna,
- społeczeństwo i kultura nie są tylko instytucjami pośredniczącymi między państwem i rynkiem, jeśli nie uzyskują niezbędnego poziomu samoorganizacji i autonomii, to nie będą dobrze funkcjonować ani państwo, ani rynek.
Kultura – rozwój – zmiana społeczna :
- od cywilizacji przemysłowej do cywilizacji informacyjnej
- od przestrzeni fizycznej do przestrzeni komunikacyjnej
- przestrzeń fizyczna: ograniczona, zamknięta, wsobna, systemowa, statyczna
- przestrzeń komunikacyjna: nieograniczona, otwarta, włączająca, modalna, dynamiczna
Kultura – rozwój – zmiana społeczna (c.d.):
- cywilizacja przepływu a nie cywilizacja skupiska
- od wytwarzania produktów fizycznych do wytwarzania produktów intelektualnych – informacja, wiedza, symbole, kody
- zmiana modelu kształcenia
- inne formowanie się społeczności
Kultura: perspektywa jednostki i perspektywa społeczeństwa Max Weber: „Kultura” stanowi z punktu widzenia człowieka obdarzony sensem i znaczeniem skończony wycinek bezsensownej nieskończoności. Współcześnie nie ma nic pewniejszego niż zmiana.
Kultura: perspektywa jednostki i perspektywa społeczeństwa (c.d.) Zawodowe wymagania wobec jednostki: elastyczność, dyspozycyjność, zdolność do adaptowania się. Nieciągłość i niepewność w życiu jednostki jako masowe doświadczenie. Kreatywność jako sposób nadawania sensu i budowania indywidualnych biografii.
Kultura: perspektywa jednostki i perspektywa społeczeństwa (c.d.) Jürgen Habermas: Jak zapewnić jedność świata życia przy rosnącej różnorodności jego sfer ważności? Człowiek jako aksjologicznie twórczy członek społeczeństwa
Kultura: perspektywa jednostki i perspektywa społeczeństwa (c.d.) W perspektywie społecznej:
- różnorodność wspólnot i przynależności
- wielość sektorów i form organizacji Jak zapewnić niezbędny poziom spójności społecznej i koordynacji działań zbiorowych?
Składniki potencjału kulturowego i działania zorientowane na jego podnoszenie
- komunikacja – infrastruktura
- kompetencje – edukacja medialna
- kooperacja – instytucje
- infrastruktura przestrzeni publicznej
- edukacja i kompetencja kulturowa
- promocja uczestnictwa w kulturze
Wymiary przestrzeni publicznej
- Wymiar materialny (fizyczny) – to organizacyjno- techniczna infrastruktura dyskursu i zbiorowego współdziałania obywateli.
- Wymiar instytucjonalny – to zespół wartości, norm i reguł, którymi kierują się obywatele działając w przestrzeni publicznej.
- Wymiar komunikacyjny – to zespół rozmaitych środków i form komunikowania się obywateli i prowadzenia społecznego (obywatelskiego) dialogu. Część tego wymiaru przestrzeni publicznej stanowi przestrzeń wirtualna, umożliwiająca dzięki nowoczesnym technologiom szybkie i masowe komunikowanie się na odległość.
Składniki infrastruktury przestrzeni publicznej
- biblioteki (mediateki)
- domy aktywności kulturalnej i obywatelskiej (generalnie otwarte publiczne instytucje kultury czy specjalistyczne obiekty użyteczności publicznej)
- publiczne portale społecznościowe
- media publiczne
- mediacja społeczna
- kampanie społeczne
- obserwatoria obywatelskie
- wysłuchania publiczne
- pakty społeczne
Tezy podsumowujące:
- kultura warunkuje rozwój społeczno- gospodarczy i wypełnia w tym zakresie szereg niezbywalnych funkcji
- wydatkowanie środków publicznych i uruchamianie publicznego wsparcia w zakresie kultury temu powinno zostać podporządkowane
- dziedzictwo to rzecz do przemyślenia i interpretacji a nie tylko konserwacji
- stąd niezbędność formowania wielu nowych narracji, czyli sposobów interpretowania dziedzictwa
- kreatywność rozwija się za sprawą rozbudzenia kulturowych potrzeb
- rozbudzanie kulturowych potrzeb wymaga stworzenia warunków autentycznego wyboru pośród różnych możliwości zaspokajania tych potrzeb
- technologie informatyczne są niezbędnym nośnikiem upowszechniania dóbr kultury i rozbudzania potrzeb kulturowych
- publiczne organizacje kultury mają stawać się wzorotwórczymi instytucjami kultury, otwartymi na zewnętrzną aktywność i inicjatywę
- konieczne jest faktyczne dopuszczenie różnorodności form prawno-organizacyjnych prowadzenia działalności kulturalnej i rywalizacji między nimi
Słownik rozwoju społeczno- gospodarczego
- wzajemność
- współdziałanie
- współzarządzanie
- współodpowiedzialność
- upodmiotowienie
- samodzielność
- kreatywność
- innowacyjność
- gospodarowanie
Podstawowe wyzwania
- Wzmocnienie potencjału kreatywnego jako warunek zapewnienia innowacyjności i trwałej konkurencyjności gospodarki1. Wzmocnienie potencjału kreatywnego jako warunek zapewnienia innowacyjności i trwałej konkurencyjności gospodarki.
- Zdolność wykorzystania i (re)interpretacji dziedzictwa kulturowego jako podstawa komunikowania się, kreatywności i kooperacji
- Dokonanie głębokich zmian w systemie edukacji pod kątem rozwijania edukacji dla kreatywności, edukacji kulturowej, edukacji medialnej oraz edukacji obywatelskiej.
- Wykształcenie nowego ładu w obszarze komunikacji społecznej zapewniającego powszechny dostęp do dziedzictwa kulturowego, wiedzy i informacji oraz funkcjonującego interaktywnie.
- Kształtowanie przestrzeni publicznej generującej aktywność obywatelską i twórczą.
Kluczowe kategorie SRKS
- Potencjał kreatywny.
- Wykorzystanie i (re)interpretacja dziedzictwa kulturowego.
- Sieciowe formy komunikacji społecznej.
- Publiczna przestrzeń aktywności obywatelskiej.
Domeny strategiczne SRKS:
- Kreatywność i kultura.
- Dziedzictwo kulturowe.
- Media i komunikacja społeczna.
- Społeczeństwo obywatelskie
Obszar domeny:
Kreatywność i Kultura
- Kreatywność i potencjał kreatywny
- Kultura (funkcje kultury, zasoby kultury, uczestnictwo w kulturze)
- Edukacja dla kreatywności
Dziedzictwo Kulturowe
- Dziedzictwo kulturowe materialne
- Krajobraz kulturowy i przyrodniczy
- Zasoby cyfrowe
- Tożsamość
Media i Komunikacja Społeczna
- Komunikacja społeczna
- Władza publiczna a media: polityka medialna
- Media publiczne
- Media środowiskowe, regionalne i lokalne”
Społeczeństwo Obywatelskie
- Porządek instytucjonalny sprzyjający aktywności obywatelskiej.
- Służebna, otwarta i rozliczalna administracja publiczna.
- Autonomiczna sfera obywatelska.
- Aktywność obywateli w przestrzeni publicznej.