Tadeusz Wojewódzki, Kwant wiedzy
Nasz szablon zapisu treści – nazywany kwantem wiedzy – składa się z trzech elementów: metryczki kwanta, cytatu i asocjacji problemowych związanych z cytatem wyszukanym pod kątem danego problemu, który mamy do rozwiązania.
Metryczka kwanta jest elementem spełniającym funkcję czysto informacyjną. Jej zadaniem jest usprawnienie procesu sprawnego dotarcia do interesujących nas treści. Składa się z następujących składowych:
1. nazwy pliku, w skład której wchodzą:
- data i godzina jego powstania (np. 2010-06-21, 0703),
- informacja o autorze – niepowtarzalny identyfikator twórcy kwanta złożony z inicjałów autora oraz dowolnie wybranej kombinacji sześciu liczb (np. TW680302),
- informacja o wersji pliku (np. v01),
- informacja o rodzaju produktu, albowiem w ten sam sposób zapisywać można nie tylko kwanty, ale np. mapy myśli, materiały źródłowe itp.,
- słów kluczy, których sekwencja wskazuje sedno treści całego kwanta (np. innowacyjność_ uwarunkowania_ sposób myślenia_ rutyna jako blokada zasobów technologicznych).
2. problemu – opisu zawierającego informację o problemie, który zainicjował proces poszukiwania treści służących jego poznaniu i rozwiązaniu (np. Jak przeciwdziałać zjawiskom blokującym myślenie innowacyjne w organizacji?),
3. tematu – charakterystyka zawierająca informacje o treści cytatu zamieszczonego w kwancie (np. Jak działa zjawisko rutyny?),
4. słów – kluczy stanowiących sekwencję wyrażeń, oddających sedno cytatu, które mogą, ale nie muszą pokrywać się z sekwencją słów kluczy występujących w nazwie kwanta. Rzecz w tym, że czasami cytat jest jedynie inspiracją do podpowiedzi rozwiązania konkretnego problemu i jego treść może tematycznie daleko odbiegać od rozwiązywanego problemu (np. innowacyjność_ blokady innowacyjności_ blokady intelektualne_ rutyna ),
5. dla kogo? – informacji o zespole, który rozwiązywał określony problem i jest bezpośrednim adresatem kwanta (np. Zespół Projektowy X),
6. źródło – danych zawierających informację o źródle cytatu zamieszczonego w kwancie (np. T. Kotarbiński, Dzieła wszystkie. Część II. Prakseologia. Ossolineum. Wrocław 2003, s. 23),
7.autor – elementu zawierający kontakt mailowy do twórcy kwanta (np. Tadeusz Wojewódzki_ www.infobrokerstwo.pl_ wojewodzki@wojewodzki.pl).
Cytat
Element ten określić można jako fragment treści, który zwrócił szczególną uwagę autora kwanta jako istotny dla zrozumienia problemu lub rozwiązania go. Są to zazwyczaj fragmenty tekstów odruchowo zaznaczane w trakcie lektury jako ważne. W przykładzie zaprezentowanym poniżej jest to tekst, który zwrócił uwagę autora kwanta poszukującego odpowiedzi na pytanie o przyczyny i ścieżki rekomendacji zmian w zakresie innowacyjności w konkretnej organizacji:
Rutynie zawdzięcza się powstawanie i utrzymywanie się przeżytków, czyli takich rzeczy lub praktyk, które miały swój dobry sens, ale trwają lub powtarzają się nadal, mimo że straciły przydatność. Słynnych przykładów dostarczają znane właściwości niektórych naszych ubiorów, na przykład ścięty, ukośny krój dolnej części fraka, kiedyś pono potrzebny, gdy ktoś ubrany w surdut chciał się tak umieścić na koniu, aby mu poły surduta nie przeszkadzały wjeździe. Nie wyłamujemy się pod tym względem z ogólnych trybów przyrody, gdyż w organizmach utrzymują się jakoś narządy wyzbyte uprzedniej użyteczności i wyzbyte przydatności w ogóle, na przykład wyrostek robaczkowy, albo relikt kości ogonowej w gatunku ludzkim. To, co raz się zadomowiło, ma dążność do trwania dalej, choć już nadal do niczego nie jest naprawdę potrzebne, np. określony tradycyjny kształt określonych wytworów. Pierwsze wagony kolei żelaznej próbowano pono budować w kształtach karet, pierwsze czcionki drukarskie – w kształtach liter ręcznie pisanych itp., itp.[1]
Zacytowanie określonych treści jest pierwszym krokiem na ścieżce problemowej relewancji wiedzy. Przede wszystkim jest to początek budowania drzewa wiedzy[2], którego struktura i zakres wyznaczone są specyfiką problemu. Każdy kwant ulokowany na drzewie problemu stanowi element wiedzy eksplanacyjnej, idiograficznej czy prakseologicznej – zależnie od swojej zawartości oraz ścieżek analiz problemowych możliwych do przeprowadzenia na takiej mapie. Cytowana treść może prowadzić i w praktyce prowadzi często do różnych asocjacji. Umożliwia to wieloaspektowe, interdyscyplinarne poznanie problemu. Fakt alokacji całej wiedzy dotyczącej danego problemu w jednym miejscu, jego wizualizacja oraz oparcie struktury na powtarzających się, identycznych elementach (kwantach wiedzy) usprawnia proces efektywnego porządkowania istotnościowego problemowych treści ze względu na wartości poznawcze i praktyczne.
Asocjacje
Ostatnia część kwanta obejmuje skojarzenia z treścią cytatu i rozwiązywanym problemem. Tutaj często znajdują się komentarze wyjaśniające istotę problemu oraz rekomendacje zmian, umożliwiających jego rozwiązanie. W odniesieniu do wyżej przytoczonego przykładu kwanta przybierają one następującą postać:
Rutyna dotyczy rzeczy i praktyk. Czyli wszelkich celowych czynności oraz ich rezultatów. W rozumieniu Tadeusza Kotarbińskiego ma ona wyraźnie pejoratywne znaczenie. Tadeusz Kotarbiński widzi w niej źródło utraty przydatności. Mechanizm rutyny jest mniej więcej taki: coś okazało się przydatne (ma dobry sens). Ludzie zauważają to. Poprzez naśladownictwo upowszechniają. Tym samym „zadomawia” się praktyka, która – jako bardziej od innych przydatna, efektywna, skuteczna – ma swój „dobry sens”. Wraz z ową praktyka upowszechniają się określone wzorce kulturowe: intelektualne, technologiczne, organizacyjne (pewien sposób myślenia, terminologia wraz z wyobrażeniami, konstrukcje intelektualne itd.). Można, więc powiedzieć, że produkty stanowiące rezultat „dobrych praktyk” przyczyniają się do upowszechnienia właściwego im kontekstu kulturowego. To właśnie ów kontekst zdecydował o tym, że pierwszy pociąg składał się z wagonów konstruowanych na podobieństwo karet. Nie dlatego, że taki akurat kształt był najbardziej ergonomiczny, ale dlatego, że wcześniejsza – dobra praktyka –przemieszczania ludzi na odległość dopracowała się takiego właśnie wzorca. Kareta przeniesiona na szyny jest przejawem przeżytku. Technicznego wzorca kulturowego, idei związanej z pokonywaniem przestrzeni, która zadziałała w pierwszym momencie kreowania nowego rozwiązania technicznego- na zasadach obowiązkowej rutyny. Są to stwierdzenia o kardynalnym znaczeniu z punktu widzenia poznawczych oraz praktycznych możliwości inspirowania procesów innowacyjnych, od których zależy poziom atrakcyjności organizacji. Wskazują one na bariery mentalne ograniczające innowacyjność czy wręcz wykluczające ją.
Z punktu widzenia efektywności każdej organizacji istotne jest zdiagnozowanie zarówno obecności takich przeżytków, jak i generujących je źródeł. Jest to obszar uwarunkowań mentalnych[3].
Kwant wiedzy jest rezultatem pracy intelektualnej, konkretnym produktem, który zdaje relację z „odrobionego zadania”[1], a więc może stanowić podstawę rozliczania efektów pracy tak trudno wymiernej, jak praca intelektualna[2]. W naszym przypadku zadaniem jest poszukiwanie odpowiedzi na pytanie o bariery innowacyjności. Kwant – w przedstawionej powyżej postaci – potwierdza aktywny udział jego autora w realizacji wspomnianego zadania, usankcjonowany wyborem konkretnego fragmentu treści i tym samym uaktywnieniem ścieżki dyskusji nad nim. Dodajmy, że wspomniany kwant jest osobistym, twórczym wkładem jego autora w proces dzielenia się wiedzą w jego organizacji, wyrażonym w najbardziej oczekiwanej, intelektualnie pożądanej formule: asocjacji, jakie cytowany fragment zainicjował w kontekście autorskiej wiedzy. Tak więc system kwantyfikowania wiedzy nie tylko optymalizuje proces komunikacji wiedzy, ale stwarza solidny fundament wdrożenia w praktyce organizacji procesu zadaniowego rozliczania pracowników, nie wypełniających bezpośrednio przestrzeni kontaktów organizacji z klientami, gdzie fizyczna obecność pracownika jest konieczna alokacyjnie – w określonym miejscu i czasie. Pozwala to stosować w szerokim zakresie pracę online, z wykorzystaniem najnowszych rozwiązań technologicznych.
Ponadto dostęp do tak zapisywanych wyników – dotyczący bezpośrednio zainteresowanych czyli zespołu projektowego, jak i pozostałych, nie uczestniczących w projekcie pracowników – stwarza środowisko kreowania autentycznych liderów intelektualnych – w oparciu o dostępne produkty. Relacje międzyludzkie bazujące na transparentności rezultatów pracy i jawności kryteriów oceny dają szansę na budowę trwałego, harmonijnego systemu stabilizującego pozostałe dziedziny organizacji.
[1] Jeśli porównać system kwantyfikowania wiedzy ze stosowaną w różnej formie i postaci fotografią dnia roboczego (najstarsza metoda mierzenia czasu pracy), to nie ulega wątpliwości, że ta druga prowadzi do powstawania rezultatów pracy intelektualnej służących tylko jednemu celowi – kontroli. Zaangażowanie kontrolowanych i kontrolujących w taki system nie wnosi żadnej wartości w obszarze komunikacji wiedzy. Inaczej jest w przypadku kwantyfikowania. Szkopuł w tym, że kwantyfikowanie wiedzy może pojawić się w określonych warunkach: tylko wówczas, gdzie kadra zarządzająca potrafi rozpisywać cele organizacji na zadania, a te – w przypadku pracy intelektualnej – na konkretne produkty, zgodne ze standardami wypracowanymi w organizacji. Za opisanymi rozwiązaniami kryją się diametralnie różne modele organizacji: z jednej strony – model czynnościowy, z drugiej – produktowy.
[2] O roli zobiektywizowanych kryteriów oceny pracy intelektualnej autor pisze szerzej w publikacji: T. Wojewódzki, Obszary aksjologiczne we współczesnych organizacjach, „Filozofia Publiczna i Edukacja Humanistyczna” 2013, nr 3 [w druku].
[1] T. Kotarbiński, Abecadło praktyczności, Warszawa 1972, s. 35.
[2] Drzewo wiedzy jest graficzną postacią prezentacji całej wiedzy, jaką dysponujemy, tutaj – w odniesieniu do danego problemu. Do tego typu wizualizacji wykorzystywane są zazwyczaj narzędzia do mapowania myśli.
[3] Materiały własne autora.