2008-06-05 05:18_IG741129_v01_ WOREK _ zasady ewaluacji informacji w medycynie
- Problem: Jak sprawdzać wiarygodność informacji?
- Słowa klucze: informacja_ wiarygodność_ ewaluacja informacji w medycynie
- Temat: Gwarancje jakości informacji
- Dla kogo? Zespół Projektowy Ewaluacja Informacji
- Na kiedy?: Stale_ edu
- ŹRODŁO : http://konsorcjum.ilab.pl/moodle/mod/resource/view.php?id=1498
fragment z kursu autorstwa Pani Anastazji Karpińskiej;
można wejść jako gość – hasło: ochrona13zdrowia
por.: http://ebib.oss.wroc.pl/2005/69/sniechowska.php
Autor: Iwona Gronkowska groni@wp.pl
CYTAT:” Zasady ewaluacji (oceny wiarygodności) informacji na temat ochrony zdrowia pozyskiwanych z Internetu.
Ocena wiarygodności pozyskanych informacji należy do podstawowych umiejętności w przypadku osób prowadzących pracę naukową. Umiejętność ta w przypadku medycyny wydaje się tym ważniejsza, jako że błąd w ocenie faktów lub źródeł informacji może prowadzić do daleko idących konsekwencji.
Należy tu zwrócić uwagę na obowiązek weryfikacji informacji zarówno pozyskiwanych tradycyjnie, np. artykułów publikowanych w czasopismach, jak również w przypadku korzystania z sieci www.
Pierwszy problem zostanie jedynie zaznaczony, ponieważ należy on do kanonu wiedzy osób prowadzących badania naukowe.
Aby ocenić informację w sytuacji, gdy nie możemy odwołać się do własnej wiedzy, zwykle staramy się ocenić wiarygodność źródła, z którego ona pochodzi. W przypadku tradycyjnych czasopism naukowych możemy mówić o czterech ich typach:
– zamieszczające doniesienia o oryginalnych badaniach podstawowych, klinicznych i stosowanych
– czasopisma przeznaczone dla praktyków (tu znajdują się opisy przypadków, dyskusje, oceny, komentarze, aktualne rekomendacje, itp.)
– czasopisma przeglądowe (publikujące teksty na temat aktualnego stanu wiedzy)
– czasopisma ogólne, w których znajdują się różnego publikacje charakterystyczne dla trzech powyższych typów, jak również uwagi odnoszące się do spraw bieżących (itp.)
Gwarantem jakości informacji będą następujące cechy, posiadane przez czasopismo:
– system recenzji przed publikacją (zasada oceny co najmniej przez dwóch niezależnych specjalistów w danej dziedzinie)
– istnienie rady naukowej (skład rady i jej aktywność świadczy o czasopiśmie i jego jakości)
– wydawca (większe zaufanie budzi znana instytucja naukowa jako instytucja sprawcza, niż komercyjna firma, np. farmaceutyczna)
– współczynnik oddziaływania czasopisma (Impact Factor i współczynnik cytowań)
– obecność w bazach bibliograficznych (np. Embase czy Current Contents).
W przypadku artykułów można również zwrócić uwagę na pewne wykładniki formalne, tj. na to czy:
– autor powołuje się na inne, wcześniejsze prace i kiedy zostały one wydane – czy w artykule została opisana metoda, którą zastosowano lub zasadę doboru materiału (w przypadku prac poglądowych)
– czy łatwo jest oddzielić część opisującą stan wiedzy na dany temat od części dotyczącej własnych ustaleń autora
– czy zawarte w pracy ilustracje są czytelne i prawidłowo opisane
– czy praca zawiera merytoryczne streszczenie
– czy podana jest macierzysta instytucja pracy autora (i jaka to instytucja)
– czy podane są informacje na temat źródeł finansowania opisywanych badań (czy są to np. badania finansowane przez firmę komercyjną)
W przypadku analizy przedstawianych treści zawartych w artykule należy zwrócić uwagę na:
– ewentualną stronniczość wniosków budowanych na przykład na wątpliwej jakości źródłach lub jednostronnym ich wyborze (np. tylko prace pozytywnie wypowiadające się na dany temat)
– zbyt pochopne wyprowadzanie wniosków na podstawie wycinkowych przesłanek; nadmierne, nieuzasadnione uogólnianie
– dobieranie faktów w taki sposób, by udowodnić z góry przyjętą hipotezę
– opis metody (doświadczenia, próby itp.) jest na tyle niedokładny, iż uniemożliwia powtórzenie eksperymentu
– fakt braku dostępu do danych, na których oparto wnioskowanie (nie ma informacji gdzie i przez kogo zostały zarchiwizowane, kto może mieć do nich dostęp i na jakich warunkach, itp.)
(Na podstawie: Barbara Niedźwiedzka, Krytyczna lektura publikacji naukowych w dziedzinie ochrony zdrowia. W: Informacja naukowa w zdrowiu publicznym. Pod red. Piotra Franaszka. Kraków: Wyd. Uniwersytetu Jagiellońskiego 2001, s. 45-64)
Analogicznie możemy oceniać wiarygodność informacji pozyskiwanych z Internetu.
Aby ocenić stronę internetową (serwis lub wortal o charakterze naukowym) należy zwrócić uwagę na następujące elementy:
– wyeksponowanie osób lub instytucji odpowiedzialne za treści zawarte na stronie (informacja tego rodzaju nie może być ukryta);
– jasne określenie kto finansuje stronę (końcówka w adresie url może ułatwić rozstrzygnięcie tej kwestii, np.: witryny rządowe będą kończyły się na .gov w adresie url strony, witryny edukacyjne .edu; organizacje non-profit: .org. Z dużą ostrożnością należy podchodzić do treści pochodzących z witryn osób prywatnych oraz komercyjnych (.com).
– czy na stronie jest zamieszczona zakładka „O nas”, „O stronie”, „About us”, „About This Site”, itp. By strona była wiarygodna tu powinny znaleźć się informacje prezentujące wprost cel powstania strony, a więc ułatwiające ewaluację;
– czy na stronie znajduje się łatwy do odnalezienia odnośnik do źródła lub informacja na temat pochodzenia prezentowanych treści na temat ochrony zdrowia, jeśli informacja odnosi się do np. artykułu naukowego powinna obok znaleźć się informacja na temat danych bibliograficznych cytowanego artykułu (zawierająca tytuł czasopisma, rok, wolumin, numer, strony na których można odnaleźć artykuł i/lub działający link do wersji on-line).
– czy znajduje się informacja na temat oceny (recenzji) treści zawartych na stronie przed ich zamieszczeniem;
– jak często strona jest aktualizowana i czy zawiera informacje bieżące czy odwołuje się do dawniejszych ustaleń w danej dziedzinie (jeśli jest to strona adresowana do pacjentów raczej nie powinna zawierać najświeższych, często nie do końca zweryfikowanych wyników badań czy informacji o eksperymentalnych metodach leczenia; w przypadku stron stricte adresowanych do specjalistów – takie treści będą bardzo wartościowe, np. jako punkt wyjścia do dalszej dyskusji naukowej).
– czy strona zawiera odnośniki do analogicznych stron, dzięki czemu można na podstawie innego źródła weryfikować treści na nich prezentowane i czy są to strony również spełniające warunki świadczące o ich wiarygodności;
– większe zaufanie budzi strona, na którą mogą się logować wyłącznie profesjonaliści po rejestracji w systemie (np. do specjalistycznych treści mają dostęp po zalogowaniu tylko osoby zarejestrowane i mające prawo do wykonywania zawodu lekarza lub innego związanego z ochroną zdrowia).
– czy strona zapewnia możliwość uzyskania pomocy (w formie helpów, FAQ, itp.). Dobre strony nie mają zwykle nic do ukrycia, oferują dostęp do wewnętrznej wyszukiwarki i do mapy serwisu.
– ważną sprawą jest również możliwość kontaktu (mail, czat, forum itp.) z osobą odpowiedzialną merytorycznie za stronę. Mail musi działać, listy e-mail’owe od użytkowników strony (portalu, wortalu) nie powinny wracać z adnotacją, że nie ma takiego adresata.
Jednym słowem – choć sieć www zawiera ogrom wartościowej informacji, należy zawsze zachować pewną dozę zdrowego rozsądku i sprawdzać czy można zawierzyć informacjom (zwłaszcza na temat ochrony zdrowia) pozyskiwanym w ten sposób, odwołując się do pewnych formalnych cech strony www.
Użyteczne linki:
Evaluating Health Information
Evaluating Internet Health Information: A Tutorial from the National Library of Medicine „
SUGESTIE:Wiarygodność informacji, szerzej- wiedzy- jest jednym z najpowszechniejszych problemów, z jakimi radzimy sobie codziennie, nie zastanawiając się często nad tym, jak ten proces przebiega. Wiele, bardzo ważnych życiowo decyzji zależy od tego czy i stosowane przez nas zasady oceny wiarygodności danych, informacji, wiedzy- są efektywne. O ile jednak nasze osobiste wybory mogą pozostawać naszymi indywidualnymi decyzjami, o tyle wybory dokonywane w miejscu pracy nabierają społecznego charakteru. Oznacza to nie tylko odpowiedzialność- w tym prawną- za konsekwencje naszych decyzji, ale także konieczność artykulacji stosowanych przez nas –mniej czy bardziej świadomie- kryteriów wyboru. Logicznym wsparciem wydaje się odwołanie do literatury przedmiotu. Jaka dziedzina wiedzy jest najbardziej kompetentna, aby udzielić nam profesjonalnej odpowiedzi na pytanie o wartość wiedzy, kryteria jej akceptacji? Wprawdzie informacją, wiedzą zajmują się obecnie i ekonomia (zarządzanie wiedzą) i informatyka (np. pewne obszary technologii informacji), ale wobec ogromu przemyśleń i propozycji zawierających się w refleksji metodologicznej, naukoznawczej, epistemologicznej- wspomniane wcześniej wydają się rozwijać pewne myśli z pominięciem ich historycznego dorobku.
Filozofia nauki nie daje gotowych recept, ale stwarza podstawy do wypracowania standardów formułowania treści. Ponad wszelką wątpliwość istotnym elementem kultury projektowej organizacji jest standaryzacja zapisu treści respektująca warunki intersubiektywnej komunikowalności oraz intersubiektywnej kontrolowalności. Dążenie do tworzenia wiedzy pertynentnej polega na przełożeniu tych warunków na zindywidualizowane potrzeby i możliwości konkretnego odbiorcę treści.
„Wiedza naukowa jest wiedzą szczególnego rodzaju. Do podstawowych jej cech należą m. in.: rzeczowość, racjonalność, uzasadnialność, logiczne zdyscyplinowanie, a nadto jeszcze istotność, metodyczność, spójność, ogólność (abstrakcyjność), ścisłość, rzetelność, obiektywność, bezstronność, wiarygodność oraz intersubiektywna sprawdzalność i komunikowalność. Dla wyraźnego uświadomienia sobie specyfiki wiedzy naukowej nieobojętne jest również to, że – w odróżnieniu od wiedzy potocznej i/lub zdroworozsądkowej – jest ona wytworem skomplikowanych procedur, wyspecjalizowanych działań i gruntownie przemyślanych czynności. Wskutek tego, aby osiągnąć dzisiaj minimalną kompetencję naukową, trzeba znacznego wysiłku intelektualnego, trzeba żmudnej i długotrwałej edukacji, niemal z reguły trzeba także intensywnego treningu praktyczno-poznawczego”. / Dembowski J. ,FILOZOFIA NAUKI – JEJ PRZEDMIOT, PROBLEMY I STANOWISKA /W:/ _ PODSTAWY FILOZOFII_ red. Stefan Opara, Andrzej Kancer, Beata Zielewskij. Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego Olsztyn 2003, s. 169/
ZADANIA:
Przygotuj propozycje standardu zapisu treści w Twojej organizacji respektującej warunki intersubiektywnej komunikowalności oraz intersubiektywnej komunikowalności.
Wykorzystaj technikę rysowania myśli:
http://www.wojewodzki.pl/wojewodzki/rysowanie1.html