Kategoria: – wartości – etyka infobrokera

       Potocznie etykę utożsamia się z moralnością i uznaje, że oznacza ogół norm moralnych przyjmowanych w określonym czasie przez określoną zbiorowość za punkt odniesienia ocen i reguł postępowania integrujących tę zbiorowość wokół pewnych wartości” [Sosińska-Kalata 2003, s. 5]. Natomiast w etyce pojmowanej jako dyscyplina naukowa zwykle wyodrębnia się dwa podstawowe nurty badawcze: etykę opisową i etykę normatywną.

     Odmianą etyki normatywnej jest etyka zawodowa (deontologia), określa ona zasady i normy postępowania środowiska zawodowego ze względu na szczególne wartości, którym zawód służy. Reguluje także sposoby rozwiązywania zawodowych konfliktów wartości [Sosińska-Kalata 2003, s. 5]. Na straży zasad etyki i norm postępowania środowiska zawodowego stoi zwykle kodeks etyki zawodowej. Kodeksy etyczne mają formę dokumentów programowych i są pozbawione jakiejkolwiek mocy prawnej, rzadko zawierają sankcje za ich nieprzestrzeganie.

     Członkowie Association of Independent Information Professionals, już od pierwszych dni istnienia Stowarzyszenia, poświęcają wiele uwagi dyskusji nad etyką, stosowaną do rozwiązywania nurtujących ich problemów praktycznych. Charakterystycznym wyrazem rosnącego zainteresowania etyką informacji biznesowej w środowisku infobrokerów jest liczba konferencji i sympozjów oraz inicjatyw wydawniczych poświęconych tej problematyce [Sosińska-Kalata 2003, s. 3]. Są to działania o zasięgu międzynarodowym. Obok konferencji i publikacji, członkowie Association of Independent Information Professionals stworzyli w 1989 roku Code of Ethical Business Practice, który reguluje etyczne aspekty udostępniania  i rozpowszechniania informacji.

     Kodeks AIIP „spełnia podstawowe wymogi formalne i treściowe stawiane dokumentom tego typu, tj. wyznaczania zasad postępowania grupy zawodowej w sposób ogólny (deklaratywny), a zarazem zwięzły” [Gębołyś 2003, s. 12]. Kodeks składa się z dwóch części: ze wstępu oraz wykazu cech, powinności i obowiązków niezależnych profesjonalistów informacji. Krótki wstęp jest rodzajem objaśnienia roli brokera informacji w społeczeństwie informacyjnym profesjonalisty informacji, który jest obiektywnym pośrednikiem między klientem, a światem informacji [Code of Ethical Business Practice […] 2004, dok. elektr.]. Następnie w kodeksie Stowarzyszenia określono następujące punkty odpowiedzialności, spoczywającej na pracownikach:

     ” Etyka – wg A. G. Marco – polega na rozwiązywaniu konfliktu między obowiązkiem a indywidualnym pragnieniem, które chciałoby się realizować. Nie powinna zagłębiać się w podawanie zasad ogólnospołecznych (takich jak uczciwość) czy konkretnych recept postępowania” [Kisilowska 1999, s. 2]. Kodeks AIIP spełnia powyższą zasadę. Jego krótka forma i zwięzłe sformułowanie najważniejszych założeń nasuwa skojarzenie z kodeksami znanymi oraz cenionymi w środowisku bibliotekarzy i pracowników informacji, na przykład kodeksami etycznymi opracowanymi przez American Library Association, Medical Library Association czy Canadian Library Association. M. Kisilowska stwierdziła nawet, iż można by zaryzykować adaptację Kodeksu AIIP do polskich warunków (środowiska bibliotekarskiego)” [Kisilowska 1999, s. 3].

     Brokerzy informacji na świecie (także i w Polsce) zamieszczają Kodeks AIIP na stronach swoich serwisów internetowych oraz powołują się na zasady sformułowane przez Stowarzyszenie zawierając umowy z klientami. Niezależni profesjonaliści informacji twierdzą, że Kodeks AIIP został stworzony z myślą o uwzględnieniu współpracy z różnymi klientami. Świadczą o tym choćby punkty dotyczące pomocy klientom w zrozumieniu wykorzystanych źródeł informacji czy przyjmowania zleceń wyłącznie zgodnych z prawem. Kodeks AIIP został skonstruowany tak, aby być podstawą do rozstrzygania potencjalnych zastrzeżeń klientów i konfliktów pomiędzy infobrokerami, producentami baz i systemów informacyjnych, twórcami dokumentów oraz użytkownikami informacji. Zwrócono w nim bowiem uwagę na szanowanie praw własności intelektualnej oraz dotrzymywanie zasad umów licencyjnych i innych kontraktów. Brokerzy informacji mają obowiązki wobec wszystkich związanych z nimi kręgów społecznych i kulturowych, co podkreśla na przykład punkt dotyczący utrzymywania zawodowych kontaktów z bibliotekami i przestrzeganie zasad dostępu do ich zbiorów [Bjorner 1995, dok. elektr.].

     Działalność infobrokerska nie ogranicza się do realizacji zleceń i przestrzegania kontraktów z klientami, ale wymaga także respektowania prawa oraz zawodowych zasad etycznych. Akceptowany przez całe środowisko infobrokerskie kodeks etyki zawodowej, na przykład AIIP Code of Ethical Business Practice, może przyczynić się do standaryzacji etyki zawodu brokera informacji na całym świecie. Zasady Kodeksu AIIP są krótkie i klarowne, ale jednocześnie elastyczne. Etyczne postępowanie infobrokerów polega na edukacji klienta, znajomości przepisów prawa i docenianiu wartości informacji, poprzez stosowanie się do wszelkich zasad jej użytkowania. Patrząc na deontologie działalności brokerów informacji, przez pryzmat Kodeksu AIIP i debat nad problematyką etyki udostępniania informacji, można dostrzec, że szczególną uwagę zwraca się na kwestię zasad etycznych odnoszących się do klienta.